Kaptan Amca

Karşımızda, meyva sandıklarının üst üste konulmasıyla inşa edilmiş dizi dizi folluklar. İçlerinde, Yugoslavya’yı köy köy, kasaba kasaba gezerek satın aldığım çeşitli cinslerden 44 güvercin. Siyah başlıkları ile rahibelere benzeyen merveler. Bir minyatür ustasının naif bir sabırla tüylerini tek tek çizdiği sultanların kuşları hünkariler. Küçücük gagaları, göğüslerindeki kocaman gülleri ile ciciler. Buğday gagalı, kurbağa gözlü Budapeşte kısa gagalıları. Rengarenk 44 güvercin. Egzoscu Salih’in otombil tamirhanesinin terasına derme çatma biriketlerden yapılmış büyükçe bir güvercin kümesinin içinde oturmuş bu güvercinleri seyrediyor, sohbet ediyoruz. Dışarıda insanı ezen poyrazı ile İstanbul’un kışı var.

Dünyanın her tarafına ait kuşlar mozaiğini, Türkiye’nin değişik taraflarından kalkıp İstanbul’a gelip yerleşmiş bu kuşçular mozaği tamamlıyor. Ortalama kültür düzeyinin epey altında olan bu ortamdaki sıfatların çoğu, küfürlerdeki kelimelerden oluşuyor. Biri, elinde tesbihi, ters çevrilmiş yağ tenekesinin üzerine oturmuş, dinleyenleri söylediklerinin doğru olduğuna inandırmak için söze hep “anam avradım olsun” diye başladıkça. İleride,ters çevrilmiş başka bir yağ tenekesinin üzerine oturmuş, sonradan Kaptan Amca olduğunu öğrendiğim esmer, yeşil gözlü ihtiyar “estafurullah” diyor. Öteki hala farkında değil, yeniden kuracağı cümlenin önüne “anam avradım olsun”u ekliyor.

Kaptan Amca, Saraybosna’da doğmuş. Miljacka adında ince bir nehiri olan Saray Bosna’da adam elbette kaptan olamaz. Ama aile İstanbul’a göç edince her şey değişiyor. Varlıklı bir ailenin çocuğu olan Mehmet Ali de kaptanlığı öğrenip; kırmızı bulutlu, yeşil balıklı, lacivert denizlere açılıyor, liman liman dolaşıyor. Taa ki Selanik önlerinde, kıyıda dönen dönek güvercinleri seyre dalıp Mısır’dan yüklenilmiş döllü kısraklarla dolu gemisini karaya oturtuncaya kadar. Bu gemiyi karaya oturtma bahane oluyor. Bir çok kişinin güzel dediği, uğruna ölümleri göze aldığı şeylerle birlikte, apoletli beyaz kaptan üniformasını da çıkarıp bir kenara, hem de geri dönüp aramayacağı bir kenara bırakıveriyor. İstanbul’un gündüz ve gece hayatına karışıyor. İstanbul azınlıklarının dillerini de bilen Kaptan Amca’nın bu yüzden diğer adı da Agop Mehmet Ali.

Biz şimdi bazen Kaptan Amca ile reçel yapmak için Langa Bostanları’ndan baba incir topluyoruz. Bazan Mermer Kule’ye saka kuşu tutmaya gidiyoruz. Bazan çapariye. Hiç birşey yapmaz isek güvercin uçuruyoruz.

Kümesin içinde sıra sıra folluklar. Folluklarda cins cins güvercinler. Güvercinlerin altında bembeyaz çakıl taşı gibi yumurtalar, bazılarının altında çirkin diken tüylu yavrular. Kimisi gidip karşı çatıya konar, akşama kadar kümese inmez. Kimisi alır basını bir daha dönmez. Kimi de kümesini şaşırır bize gelir. İşte böyle birgün bu. Bir yavru beyaz güvercin, Kaptan Amca’nın apoletli gömleği kadar beyaz, gelir karşımızdaki çatıya konar. Yem atarız inmez, su dökeriz inmez. Biraz durur alır başını gider. Yarım saat sonra bir bakarız, yine gelmiş. Tekrar yem atarız, tekrar su dökeriz. O yeme bakar, suya bakar içi gider. Bize bakar, kümese bakar tanıyamaz. Kümes onun kümesi, biz onun sahibi değilizdir. Tekrar alır başını gider. Biz “artık gitti bir daha dönmez” derken, bir bakmışız tekrar gelip karşı çatıya konmuş. Kaptan Amca yeniden yem, yeniden su “hadi kızım, hadi oğlum geliver. Bizim burada yem haftadan haftaya, su yağmurdan yağmura” diyerek kuşu kandırmaya çalışır.

Kaptan Amca’da bazan efkarlanır, ölüm aklına gelir. “Ben ölmem” de diyemez, “Ben öleceğim, tekrar dünyaya geleceğim.” der. Ben hak veririm. Dünyayı böyle katıksızca seven bir insana ölümü yakıştıramam. Sonra kim sallana sallana yürür Langa Bostanları’nda? Yeni Kapı sahillerinde kim lodosculuk yapar? Sonra biz kime sorarız “Bu sakanın ön ağızları nasıl?” diye. Sonra kim tanıyabilir kokusundan benim torbamdaki balığın kırlangıç balığı olduğunu? Çapariyi çapraz bağlamayı kim öğretir? Hindibağ salatasını kiminle yaparız? Sonra kimden dinlerim yahudi, rum, ermeni kızların hikayelerini?

Kaptan Amca yine çok efkarlanıyor bu sıralar. Şu nükleer reaktörler, Çernobil’in radyasyon bulutları filan. Sonra neye yarar ki dünya, öldükten sonra dirilsen bile!

Fatih Mika
3/5/1986 İstanbul